1909 Adana Katliamı - Üç Rapor

Aras Yayincilik, 1909 Adana katliaminin hemen ardindan kaleme alinmis olan üç önemli raporu okurlarla bulusturuyor. Nisan 1909'da Adana vilayetinde yasanan ve 20 binden fazla Ermeni'nin hayatini kaybetmesine yol açan katliamlar gerek Imparatorluk genelinde gerekse dünyada büyük yanki uyandirmisti.40'tan fazla tarihi fotograf esliginde, Taner Akçam'in önsözüyle sunulan bu çalisma, Adana'da yasanan katliamlari öncesi ve sonrasiyla ele alan üç raporu bir araya getiriyor: "Adana Vakasi ve Mesulleri" (Garabet Çalyan), "Adana'da Adalet Nasil Mahkûm Oldu?" (Artin Arslanyan) ve "Adana Raporu"-Hagop Babigyan-Katliamlara Adana'da taniklik ederek, yasananlarin hemen ardindan Osmanlica kaleme aldiklari raporlarla olaylarin içyüzünü anlatan Çalyan ve Arslanyan 106 yil sonra ilk kez Türkçe okurla bulusuyor. Olaylarin ardindan Osmanli Meclisi tarafindan bölgeye gönderilen heyette yer alan Edirne Mebusu Hagop Babigyan'in raporu ise, devlet görevlilerinin sorumluluklarina ve vilayet genelindeki tahribata dair önemli gözlemler içeriyor.Taner Akçam'in önsözünden"1909 Adana katliamini nasil açiklayacagiz?1894-96 Ermeni katliamlari ile 1915 soykirimi arasinda neredeyse bir ara halka gibi duran 1909 Adana katliaminin bu iki bu?yu?k katliamla iliskisi nedir gerçekten? Bazi Ermeni tarihçilerin 1894'ten baslayan ve 1923'e kadar uzanan du?z bir çizgiden söz ettiklerini biliyoruz. Hatta, 1909'da, 1915'in ön hazirligi yapildi; 1909 bir nevi "prova" idi diyen tarihçiler vardir. Gerçekten 1894-96'dan Adana'ya, Adana'dan 1915'e böyle du?z bir çizgiden söz edebilir miyiz? Ya da birçok Tu?rk arastirmacinin tercih ettigi gibi 1894-96, 1909 ve 1915 birbirleriyle tamamen irtibatsiz, farkli olaylar midir? Galiba asil tarihçilik bu u?ç bu?yu?k yikimi, aralarindaki farklari ve benzerlikleri ihmal etmeden ortak bir perspektiften okumayi basarmakta yatiyor... Daha yapilacak çok is var!" Garabet Çalyan'in raporundan33 yillik ugursuz Abdu?lhamid döneminde Tu?rk vatandaslarimizin taze hayatlari Marmara baliklarinin gidasini olustururken, biz de az ötede Istibdat'in mezbahasinda vahsi hayvanlara yem olmaktaydik. Bu kirici dönemi beraber atlattik. Öyle ki, bu kadar çile ve iskenceyle elde edilen milli hâkimiyette, hemen devrimin ertesinde Mesrutiyetimizin ve Osmanli'nin temiz alnina su?ru?len lekeyi ortadan kaldirarak, açilan yarayi tedavi etme merhametini kendilerinden talep etme hakkimiz oldugunu du?su?nu?yoruz: "Vatanin selameti birlige; dostlugun tesisi adaletin icrasina baglidir."Katliamlarin ardindan Adana Ermeni mahallesi. Ortada Ermeni Katolik Koleji'nin merkez binasi göru?nu?yor(Tanitim Bülteninden)