Batıya Yön Veren Metinler 4

Bati'ya Yön Veren Metinler'in dördüncü ve (simdilik!) son cildi, on dokuzuncu yüzyil boyunca liberallerin "birakiniz yapsinlar" sloganinda özetlenen politikalarina meydan okuyan bir muhafazakârla baslamaktadir. Ortodoks Hiristiyanlar, Avusturya sansölyesi Prens Metternich, Fransiz düsünür Alexis de Tocqueville, Ingiliz hukukçu James Fitzjames Stephen gibi ünlü muhafazakârlarin yaninda yer alir. Papa IX. Pius, liberallerin tüm çalismalarini kinarken, Kardinal Newman liberalizmi, Protestanligin içini bosaltarak Katoliklige benzetmekle suçlar. Sosyalistler, liberallere isçi sinifini istismar ettikleri gerekçesiyle karsidir; liberal anayasalarin kâgit üzerinde demokratik olmakla birlikte, kapitalist burjuvaziye denetim üstünlügü veren ortami yarattigini ileri sürerler.Ne var ki, yirminci yüzyil, hiçbirisinin öngöremedigi kadar güçlü bir yeni akimla sarsilacaktir: Müsamahasiz irkçilik ve emperyalizm. Ingiliz kökenli bir Alman olan Houston Stewart Chamberlain "Ari" diye adlandirdigi muhayyel bir irkin erdemlerini vazetmekte, Ingiliz bilim adami Kari Pearson, soydaslarinin mükemmeliyetlerini sürdürebilmeleri için Darwin'den mülhem seçici üremeyi desteklemektedir.Birinci Dünya Savasi, Fransiz filozof Henri Bergson'un "bilgiye sezgisel yaklasim" adina bilimsel yönteme meydan okudugu, yurttasi Georges Sorel'in irrasyonel siddeti yücelttigi, Friedrich Nietzsche'nin yeni bir yigitlik ahlaki adina Hiristiyan etigine saldirdigi, Dostoyevski'nin mucize, gizem ve otoriteye geri dönüs çagrilari yaptigi entelektüel ortamin himayesinde serpilir. 1914'ten itibaren bas veren "entelektüe-kaos," anti-entelektüel akimlari besler. Paul Tillich'in "Endise Çagi," Ortega y Gasset'in "Ara Dönem" dedigi süreçleri de körükler.Yeni toplumsal açilimlar olarak takdim edilen komünizm ve fasizm, Bati düsüncesinde yeni savrulmalar getirir. Ikinci Dünya Savasi ve sonuçlarinin irrasyonelliginin derinden etkiledigi Oswald Spengler, Arnold Toynbee, Teilhard de Chardin gibi saygin aydinlar eserlerinde sitemlerini dillendirir. 1970'li yillar, yirminci yüzyilin basindan itibaren dünya ve kâinata dair tasavvurlarda sessiz bir devrim gerçeklestiren kuantum fizigi ve çok-degiskenli saçakli mantigin, fizik laboratuvarlarindan tasip Bati entelijansiyasini yepyeni kavramlarla sarstigi yillardir. Werner Heisenberg'in Belirsizlik Ilkesi'nin, Erwin Schrödinger'in kuantum yasalarina göre hem ölü, hem diri olan ünlü kedisinin yarattigi düsünsel depremin etkilerinin, Sör Isaac Newton'un 1600'lerin ikinci yarisinda ortaya koydugu hareket yasalarindan daha az olmadigi düsünüldügünde, çagdas dünyanin, adi henüz konulmamis olmakla birlikte, Ikinci Aydinlanma Çagi'ni sürmekte oldugunu söylemek kehanet olmasa gerektir.(Tanitim Bülteninden)