Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği

Bir kara devleti olarak tarih sahnesine çikan Osmanlilar kisa sürede denizle tanistilar ve onu eski sahiplerinden yavas ama emin adimlarla teslim aldilar. Karadeniz ve Akdeniz adlariyla yeniden tanimladiklari iki büyük denize sahip ve hâkim oldular. Artik Osmanli padisahlari “sultân/hâk?nü’l-bahreyn“ olarak aniliyordu. Akdeniz’de öylesine güçlülerdi ki, iki donanmayi birden sefere gönderebiliyorlardi. II. Bayezid devrinde Kizildeniz’de bas gösteren ve mukaddes topraklari denizden tehdit eden Portekiz tehlikesi karsisinda Memlûkler Osmanli devletinden yardim istiyor, Osmanli denizcileri açik denizlere yöneliyordu. Barbaros Hayreddin Pasa’nin Preveze’de Akdeniz hâkimiyetini kesinlestirdigi yil, Misir Beylerbeyi Hadim Süleyman Pasa donanmasiyla Süveys’ten çikip Yemen’i fethederek Hindistan’a gidiyor ve Kanuni, bizzat çiktigi Bogdan seferinde Bender’i fethediyordu. 1538 tarihli Bender kitabesine göre artik o, “bahr-i frenk ve magrib ve Hind“ denizlerinde “gemiler yürüten“ bir sultandi. Dogu ve Uzakdogu’nun ünlü baharat ticaret yolu Osmanlilarin müdahalesi sayesinde Portekiz’in bütün çabalarina ragmen eski güzergâhini korumaya devam etti. Osmanli donanmasi çogu kez Ispanya, Venedik, Fransa, Papalik, Ceneviz, Napoli ve Malta gibi denizlerde söz sahibi devletlerin olusturdugu müttefik Haçli donanmalari ile tek basina mücadele etti. Bu kitap, Osmanli deniz politikalari, deniz teknolojisi ve ticaretini ele alan makalelerden olusuyor. Makalelerin dayandigi Osmanli belgelerinin çoklugu Osmanli devletinin denizlere gösterdigi ilginin de bir isareti. 16. yüzyil sonrasina ait yüzlerce tersane muhasebe defteri, gemi insasi ile ilgili malzemelerin kaydedildigi belgeler, gemilerin donanimi, mürettebati ve onlarin yiyecek-giyecek ihtiyaçlarinin saglanmasi hakkindaki sayisiz evrak arastirmacilarini bekliyor. Sadece denizciligin siyasi tarihini degil, deniz teskilatini ve deniz ticaret tarihini de aydinlatacak özellikte olan bu engin belge hazinesini dogru okumak ve anlamlandirmak bizi saglikli sonuçlara ulastiracak. Prof. Dr. Idris Bostan, Istanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü ögretim üyesi.
(Arka Kapak)