Değişim Sosyolojisi Dünyada ve Türkiye'de Toplumsal Değişme

XIX. yüzyilda Bati’da belirginlesen modern toplum modelini açiklamak ve Bati-disi toplumlar karsisinda degisimin inisiyatif ve öncülügünü elde tutmak amaciyla toplumsal degisme teorileri Bati-merkezli açiklamalar olarak evrensellestirilmistir. Bati, XIX. yüzyilda elde ettigi üstünlügü temellendirmek için tarihin bütün dönemlerini kapsayan ve kendi evrensel öncülük iddiasini öne çikaran bir toplumsal degisme anlayisinin savunuculugunu üstlenmistir. Bati-merkezcilikten anlasilmasi ve elestirilmesi gereken yön de budur. Bati’yi tartismasiz bir sekilde üstün konuma yerlestiren sosyoloji teorileri, Bati-disi toplumlarin kendi disindaki bir gerçege göre biçimlendirilip yönlendirilmesini mesru kilmistir. Mesele, bu degisimin ne Bati’nin, ne de Bati-disi toplumlarin sorunlarina çözüm olmamasi ve insanligin önünü kapayan, degisme ve gelismeye karsit bir dogmaya dönüsmesidir. Günümüzde mevcut dünya düzeniyle iliskili temelde iki uçlu bir yaklasim egemendir. Bir yandan toplumsal degismeyi fetis haline getiren, kök arayisindan yoksun bir yaklasim temel yönelisi olusturmakta, diger yandan mevcut dünya düzeni asilmasi mümkün olmayan bir gerçeklik olarak dayatilmaktadir. Yeni-muhafazakâr dünya görüsü bu iki uçlu yaklasim çerçevesinde biçimlenmektedir ve egemen “sol” söylemi de kendi hegemonyasi altina almistir. Bu yeni-muhafazakâr söylemin kiskirttigi köksüzlük, kisirdöngü ve kaos, mevcut dünya düzeninin mesru temelini olusturmaktadir. Mevcut dünya egemenlik düzenine alternatifler sunma yolunda bir zihinsel çaba gösterilmedigi gibi, tarihsel-toplumsal bir siçramadan, devrimden, ilerlemeden de artik söz edilmemektedir. Toplumsal degismenin temel aktörü, verili kosullari kutsayan (üretimde, isbölümünde, gündelik yasam alanlarinda kendine bagli degisiklikler yaratan) enformasyon ve iletisim teknolojileri ile tekelci piyasaya dayali güçlerdir. Ertan Egribel - Ufuk Özcan