Fatih Külliyesi

Tahir Harîmî Balcıoğlu’nun 1942’de kaleme aldığı ve Fatih Külliyesi İlmî Teşkilatının Esası Olan İslâmî İlimler ve Okutulan Eserler adını taşıyan eseri, 15. yüzyıl medrese eğitiminin ne demek olduğunu, okutulan dersleri ve kullanılan kitapları derli toplu anlatırken bir yanda da kıraat, hadis, tefsir, kelam gibi naklî ilimlerin tarihini de söz konusu etmektedir.

Bu kitabın meydana gelişi, İstanbul Üniversitesinin ilk şekli olan Fatih Külliyesi ile ilgili araştırmalar yapan Süheyl Ünver’in, Tahir Harîmî’ye de bu külliyedeki tedrisatı meydana getiren ilimler ve eserler hakkında açıklayıcı bir eser kaleme almasını teklif etmesiyle başlar. Zira, Tahir Harîmî kitabı kaleme aldığı sıralarda Süheyl Ünver, Fatih Külliye’si ile ilgili bir çalışma yürütmektedir. Ünver, derlediği ve Fatih Külliyesi ve Zamanı İlim Hayatı ismiyle 1946’da yayınlanan çalışmasında Fatih Külliyesi’ni yapı, müderris kadrosu, dersler, zamanın âlimleri gibi pek çok yönden inceler. Süheyl Ünver’in hazırladığı bu çalışmaya Şerefeddin Yaltkaya, İsmail Hakkı İzmirli, Adnan Adıvar, Osman Ergin, Âkil Muhtar Özden gibi isimlerle beraber katkıda bulunanlardan biri de Tahir Harîmî’dir. Balcıoğlu, hem eserin yazımında kalem oynattığı gibi bu başlangıç mahiyetindeki çalışmayı ilerletmek ve genişletmek için yapılabilecek çalışmalar hakkında da fikirlerini Ünver ile paylaşmıştır. Tahir Harîmî ayrıca Fatih Külliyesi ve Zamanı İlim Hayatı’nın başında yer alan ve konuya genel bir giriş mahiyetinde olan Fatih Devri’nin ilmî durumunu ve ortamını anlatan muhtasar bir yazı da kaleme almıştır.

Fatih Külliyesi İlmî Teşkilatının Esası Olan İslâmî İlimler ve Okutulan Eserler’in iki nüshası bulunmaktadır. Biri, 69 sayfadan oluşan müellif hattı yazma nüshadır. Diğeri ise Türk Tarih Kurumu Arşivi, Süheyl Ünver Koleksiyonu’nda 138 numarada bulunan nüshadır. Elinizdeki bu çalışmada, müellif hattı nüsha esas alınmıştır.