Hadidi Tarihi Manzum Osmanlı Tarihi (1285-1523)

Hadîdî, 16. yüzyil tarihçi ve sairlerindendir. 6650 beyitten meydana gelen eseri manzum bir Osmanli tarihidir. Eserde, Osmanlilarin tarih sahnesinde ilk göründükleri 684/1285 yilindan 908/1523 yilina kadar gelen olaylar anlatilir. Hadîdî Tarihi’nde, Osmanlilarin Rumeli’de gerçeklestirdikleri ilk fetihlere dair orijinal bazi bilgiler yer almaktadir. Bugün Yunanistan sinirlari içerisinde kalan Ferecik’in Sultan Orhan devrinde, Sehzâde Süleyman Pasa tarafindan fethine ve Osmanli hükümdarlari adina Rumeli’de ilk hutbenin de burada okunduguna dair bilgileri onun bu manzum Osmanli eserinden ögreniyoruz. Ayrica günümüz arastirmalarinda, Osmanlilarin ilk iki asrinda meydana gelen bazi olaylarin açiklanmasinda da onun eserine basvuruldugunu görüyoruz. Hadîdî, Sultan II. Bayezid (1481-1512) ve Yavuz Sultan Selim (1512-1520) devirlerinin tamamini, Kanunî Sultan Süleyman devrinin (1520-1566) ise ilk yillarini yasadi. Dolayisiyla bu padisahlar devrinde meydana gelen olaylarin bizzat içinde bulunmasa bile, olaylari görenlerden duyduklarini kayit altina almasi, eserinin kaynak degerini yükselten önemli bir husustur. Hadîdî Tarihi’nin yazmalarinin pek çogunun harekeli olusu, Osmanli tarihinin ilk devirlerine ait bazi yer adlarinin dogru olarak tespitinde arastirmacilara kolaylik saglamaktadir. Hadîdî, eserini Osmanli tarihçiliginin yükselis dönemine girdigi bir zamanda yazdi. Dolayisiyla onun, Türkçe, Arapça ve Farsça sözcükleri ahenkli bir sekilde kullanmaya özen gösterdigi görülüyor. O devrin konusma dilinden zengin Türkçe sözcükler barindiran eser, Türk dili incelemeleri için de önemlidir. Harp tasvirleri ile bahar ve dügün tasvirlerinde edebî bir üslubu tercih eden Hadîdî’nin, eserinde es anlamli sözcüklerle terkipleri sikça kullandigi, atasözlerine ve deyimlere de yer verdigi görülmektedir. Sözün özü, Hadîdî Tarihi 14-15. yüzyillarla 16. yüzyilin ilk çeyreginde Osmanli cografyasinda meydana gelen siyasi ve sosyal olaylari derli toplu bir sekilde anlatan manzum bir Osmanli tarih kaynagidir.