Hankahlar Tarihi

Hankah dilimizde daha çok dergâh, tekke ve zâviye terimleriyle karsilamaya çalistigimiz yapilara verilen bir isim. Sûfîlerin nazarinda hankah mahallerinin çogu Islâmî ögretimin ve egitimin, nefis terbiyesinin ve ayni zamanda kendini bilmenin, Hakk’i bulmanin ve tanimanin gerçeklestigi mekânlardir. Bu yapilar, hicrî dördüncü asirdan beri, gönül erlerinin ibâdet, çile, zikir, semâ ve seyr ü sülûk programlarinin uygulandigi birer merkez islevini görmüslerdir. Bunun yani sira Islâm me-deniyetinin parlak devirlerinde ücretsiz misafirhaneler olarak insanlarin konaklama ve yemek yeme gibi ihtiyaçlarinin kar-silandigi mekân vazifesi de görmüslerdir. Eger maneviyat ve hikmet ehlinin asirlar boyunca terbiye ve manevî egitimleri için insa ettikleri bu mahaller ortaya çikmasaydi, irfânî meselelerin yayginlasmasi ve tebligi, hakikat erlerinin ve bu mesle-ge ilgi duyanlarin bir araya gelip toplanmalari belki de hiçbir sekilde mümkün olmazdi. Tarihi sosyolojik önemine ragmen, bu tür yapilari kurumsal olarak tüm yönleriyle ele alan arastirmalarin sayisi oldukça az ve bütünü kusatici mahiyette de-gildir.Muhsin Keyanî›nin, Islâm medeniyetinin bu ilim ve irfan kurumlarini arastirdigi eseri Hankahlar Tarihi hem islâm cog-rafyasindaki kurumlarin izini sürüyor, hem de onlari fonksiyonlari, uygulamalari ve iç isleyisleri bakimindan ele aliyor.