Has-Bağçede Ayş u Tarab

Has-Bagçede ‘Ays u Tarab: Nedîmler, Sâîrler, Mutrîbler Osmanli sarayinda padisahlarin has-bagçede geçirdigi hos vakitleri ve bu âdetin Islam öncesi Iran imparatorlugundan Emevî, Abbasî ve Timurî saraylarina uzanan köklü gelenegini, o dönemlerde yazilmis degerli kaynaklardan derleyerek sunan bir çalisma. Padisah isret meclisi adiyla anilan bu eglencelere yakin adamlari olan nedimlerle birlikte katilir; siir, musikî, ve raks sanatlarinin en seçkin örnekleri esliginde eglenirdi. Bu meclisler, hükümdarin ve imparatorluktaki seçkin siniflarin zevklerini ve yasam tarzlarini hem yansitir, hem yeniden biçimlendirirdi. Çiçek bahçeleri, havuzlar, fiskiyeler, su kanallari, nahiller, buhurdanlar arasinda, genç sâkîlerin içki sundugu bir mecliste siir okuyan, saz çalan, sarki söyleyen usta sanatkârlar esliginde sürülen zevk u safa, tüm Ortadogu saraylarinda vazgeçilmez bir gelenekti. Emevî ve Abbasî dönemlerinden beri bu meclisler levâzim-i saltanat yani hükümdarligin vazgeçilmez bir âdeti olarak kabul edilirdi. Avrupa saraylarinda da bu gelenegin karsiligi olan regalia, yani olaganüstü ziyafetler ve eglenceler, hükümdarligin gerekleri arasinda sayilmistir. Dogu’da olsun, Bati’da olsun saray kültürü halk kültüründen her zaman farkli olmus ve bu farklilik isret meclisi gelenegine ve gösterilen tepkilere de yansimistir. Bir yandan lalalar üzerinden sehzadelere, diger yandan sâkînâmeler ve kabusnâmeler yoluyla üst sinif mensuplarina en ince ayrintisiyla aktarilan bu gelenegin muhalifleri de fütüvvetnâmeler ile kendini ifade ederdi. Halk için yazilmis ahlâk kitaplari olan fütüvvetnâmelerde dinin emirlerine karsi hareketler daima kötülenmis, sarap baslica günah sayilmistir. Ne var ki, sâkînâmeler ve kabusnâmeler dini kurallara aykiri sayilan unsurlari Islamiyet ile bagdastirmayi bir ödev saymistir: bu eserlerde isret meclislerinin daima Tanri ve Peygamber’e duâ ile basladigi ve tövbe ile son buldugu hep vurgulanir. Zira insan zayiftir, günah isler, sonunda Gaffâru’l-zünûb –günahlari affedici olan– rabbine siginir. Osmanli sosyal-kültürel tarihine bir katki olarak hazirlanan bu eser, sarayin ve ona bagli zarîfler denilen yüksek sinifin kendine has geleneksel kültürü ile yasaminin az bilinen bir yanina isik tutmaya çalisiyor.