İbn Rüşd'de Burhan

Ibn Rüsd hakkinda, etkileyici bir genelleme yapmak istesek, herhalde en uygun yargi söyle olurdu: “XII. Yüzyilda Kurtuba’da yetismis, Müslüman ve Kâdi’l-kudât Aristoteles”. Süphesiz gelmis geçmis en büyük ve en etkili filozoflardan biri olan Aristoteles’in, kendisinden on bes asir sonra yasamis Ibn Rüsd tarafindan, böylesine derin bir biçimde kavranmis olmasi, gerçekten de basli basina bir hayret mevzuudur. Fakat Ibn Rüsd’ün dehasi, özellikle, Aristoteles’in, bilimsel düsüncenin ve bilimsel bilginin kurucusu ve sistemlestiricisi olarak kavranmasinda kendisini göstermektedir. Sunu açikça vurgulamak gereklidir: Ibn Rüsd, bilimin merkezini olusturan ‘burhân/apodeiksis teorisi’ kapsaminda yaptigi analizlerle, bilimsel düsüncenin kurucusu olan Aristoteles’in sistemini islemis, gelistirmis ve deyim yerindeyse güncellemistir. Bu bakimdan, onun, Aristoteles’in siradan bir yorumcusu deg il, Stageirali ile ayni amaca yönelmis bir filozof olarak degerlendirilmesi uygundur. Hatta Ibn Rüsd hakkinda ileri sürdügümüz Müslüman Aristoteles nitelemesi, tekrar belirtelim ki, bizce kesinlikle dogrudur. Demek istedigimiz, A. Koyré’nin Aristoteles felsefesi hakkindaki saptamasinin, aynen Ibn Rüsd için de geçerli oldugudur. Çünkü Ibn Rüsd’ün ortaya koydugu felsefî sistem de, tipki Stageirali’ninki gibi “Bilgiye susamis insanlara seslenir. Her seyden, hatta felsefe olmaktan önce, bilimdir. Dinsel bir tutuma akrabaligi nedeniyle degil, kendi bilimsel degeriyle ortaya koyar kendisini.”Iste bu nedenle Ibn Rüsd, Islam Medeniyetinin tefekkür tarihinde tecelli eden diyalektik akisin bir ucunu olusturmaktadir; uzun asirlardir ihmal edilmis, hatta unutulmus olan bu büyük filozofun incelenmesi, iste bu nedenle ayri bir önem tasir. Zira tek kanadi kirilmis bir kus uçamaz. Müslümanlarin düsünce evreni içinde, Ibn Rüsd’ün zirvesini olusturdugu özgün felsefî düsünce tarzinin tekrar sahneye çikmasi, özellikle tefekkür planinda birkaç asirdir karanlik çagini yasayan Medeniyetimizin tekrar kanatlanabilmesi için elzemdir.