İnsan Bilgisinin İlkeleri Üzerine Bir İnceleme

Yoksa her sey düsünce mi? Felsefe tarihinin en ilginç kisiliklerinden biri George Berkeley. Ona göre madde diye bir sey yok. Bütün var olanlarin varligi onlari algilayan en az bir bilince bagli. Baska deyisle, seyler ancak bizim kafamizda var. Öyleyse yalnizca düsünceler vardir. Peki niye gözlerimi kapadigimda agaç yok olmuyor; çünkü baska biri ya da Tanri onu algiliyor. Nesneler arasindaki iliskileri, baglari kuran da O. Çünkü nesneler yalnizca düsünceler ve düsüncelerin hiçbir gücü yok. Bütün güç düsünende. Dünyada nesneler olmadigina, yalnizca idealar olduguna göre neden ile sonuç arasindaki bag da ancak insanin kafasindadir, ya da Tanrida/n/dir. Seyler arasindaki etkilesimler de Tanrinin istemesinin bir belirmesidir. Tanrinin bir ideasi olarak, biz insanlar, bir seye neden olamayiz. Istememiz kendi anilarimizi canlandirmaktan, kafamizda bir seyler tasarlamaktan, belki de düs kurmaktan öteye gitmez. Beri yandan Tanri seyleri birbirine capcanli ve belli bir düzen içinde baglar, bunu bizi sasirtmamak için yapar. Dogada yasalar olmasaydi; yani bir düzen olmasaydi biz yaslansak da bir bebek gibi kalir, dünya konusunda hiçbir bilgi edinemezdik. O zaman da yasamimizi yoluna koyamazdik. Filozofumuza göre bu dünya pek de bilinmesi gereken bir yer degildir. O bir anlam dünyasidir. Tanri bu görünenler araciligi ile onu anlamamizi amaçlar. Ancak insan bu dünyanin anlami olan Tanriya varmak yerine bilim araciligi ile dünyayi bilmeye yönelmistir. Baska deyisle gereksiz bir ise kalkismistir. Çünkü bir dili konusan kisinin o dilin gramerini bilmesi gerekmedigi gibi biz de bu dünyada isleyen yasalari bilmesek de olur. Önemli olan Odur. Açikçasi insanin isi, görünenlerin görünmesinin nedeni olani ya da biricik gerçek nedeni anlamaktir. Bu dünya tümüyle Tanriyi anlatan bir kitap gibidir. Gramer bilmese de, dili herkes bilir. Bu kitabi anlamayanlar onun dilini bilmediklerinden degil, yüzeysel olanda takilip kaldiklari için anlamazlar. Bu takilip kalma en korkunç sonuçlari dogurur. Beri yandan var olan her sey ancak bizim kafamizda varsa kuskuculuga yer yoktur. Çünkü bizde oldugu için, bizim bir düsüncemiz oldugu için dünyanin bizce bilinemeyen bir yani olamaz. Bu söylediklerimiz Insan Bilgisinin Ilkeleri Üzerine Bir Inceleme’nin yaklasik bir resmi. Ilk kez 1710’da basilan bu çetin kitap, insanin dünya konusundaki neredeyse bütün varsayimlarini alt üst ederek yüz yillar süren tartismalarin ilk kivilcimi olmustur. Her sey düsünce mi? Bu dünyanin bir anlami var mi? Bütün güç düsünende mi? Bu sorular heyecan verici degil mi?(Tanitim Bülteninden)