İslam Hukukunda İhtiyat İlkesi

Müslüman toplumlarda dinî meseleler konusulurken, tartisilirken hatta soru cevaba konu olurken kulaklarimizin çok asina oldugu ve siklikla duydugumuz kelimelerden biridir ihtiyat. Allah (c.c.)’a ve âhiret gününe inanan Müslüman insanlar için dinî yasantida hassasiyet göstermek olmasi gereken bir durumdur. Bu hassasiyet çogu kere dinî hükümler konusunda kesin bilgi bulunmayan durumlar ya da meselelerde daha da belirginlesir. Bunun en önemli nedeni Hz. Peygamber (s.a.v.)’in hadisinde buyurdugu “açikça belli olan helaller ile açikça belli olan haramlar” disinda bulunan kimi süpheli (belirsiz) durumlarin varligidir.
Dinî görevleri mümkün olan en mükemmel seviyede yerine getirmek her Müslüman kisinin arzu ettigi seydir. Gerek Kur’ân-i Kerîm’de gerekse sünnette, bazi konular net olarak açiklanmis bazi konular açiklanmamistir. Açiklanmis konularin bazisi ise istenilen sarahatte degildir. Bu durumda yorum (içtihat) devreye girmekte, bunun dogal sonucu olarak da yorumlarda farklilasma meydana gelmektedir. Naslarda (ayet ve hadislerde)ki bu durum sâri‘ tarafindan birakilan “bilinçli bosluklar” olarak nitelendirilir. Bu bilinçli bosluklar (istibâh/belirsizlik/süpheli hususlar) içtihadin alanlarindan birini olusturmaktadir. Bu alanda faaliyet yapma kudretine sahip olan müçtehitler, içtihatlarinda dahi murad-i ilâhîyi tam olarak tespit edemeyebilirler. Iste dinde “ihtiyatli davranma düsüncesi”nin çikis noktasi budur. Ihtiyatin dinî görevleri en iyi biçimde yapmanin vasitalarindan biri oldugu söylenebilir.
Elinizdeki bu kitap, dinî yasantida ihtiyata neden ihtiyaç duyulur? Dinî meseleler söz konusu oldugunda kullanilan “filanca konuda ihtiyatli olmak lazimdir”, “ihtiyatli olmak daha iyidir” gibi ifadelerin kaynagi, dayanagi nedir? Bu tür hükümler mesruiyetini nereden almaktadir? Ihtiyat dinde bir asil midir? Temel bir kural, bir ilke olabilir mi? Ihtiyatli davranmak ya da ihtiyatla amel etmekle Allah (c.c.)’in muradini ne derece gerçeklestirmis oluyoruz? Ya da kullugun geregini ne ölçüde yapmis oluyoruz? vb. sorularin cevaplarini arastirmayi ve ihtiyat ile takva, vera, zühd, vesvese, vehim, ilham, süphe/sek gibi kavramlar arasindaki iliskiyi ortaya koymayi amaçlamis bulunmaktadir.