İyilik Yap Denize At Müslüman Toplumlarda Hayırseverlik

“Iyilik yap denize at, balik bilmezse Hâlik bilir!” Islam inanci on dört yüzyili askin bir süredir hayirseverligi vaaz ediyor olmasina ragmen Islamiyet tarihi bu bakis açisindan hemen hemen hiç arastirilmadi. Oysa sultanlarin, servet sahiplerinin, hatta orta halli insanlarin hayir için kurdugu vakiflar her çagda Müslüman toplumlari ve kültürleri biçimlendirmisti. Islamiyetin dogusundan bugüne kadar tarihsel kosullarin, toplumsal statünün, toplumsal cinsiyetin, yasin ve birçok diger faktörün dini ideallerle etkilesim içinde hayirseverligin birçok biçimini yarattigini görüyoruz. Yazar bu kitabinda Müslüman toplumlardaki hayirseverligin temel kavram ve kurumlarini açikliyor, toplumun her katmaninda süregelen gönüllü faaliyetleri anlatiyor. Yazili metinleri, yapilari, imgeleri ve objeleri kullanarak hayirseverligin ardindaki güdüleri, varsili ve yoksulu nasil etkiledigini ve bunun nasil siyasi hayatin bir parçasi oldugunu gösteriyor. Kitabin birinci bölümü zekâta yakindan bakiyor. Ikinci bölümde, Müslümanlarin hayatinda önemli bir yer tutan gönüllü hayir islerine vesile olan günler ve Müslüman dünyada hayir isinin herhalde en belirgin ve taninmis sekli olan vakiflar irdeleniyor. Üçüncü bölümde ise bagis alanlarin bagislarin sekillenmesindeki rolünü anlamaya ve hayir isinin etkisini degerlendirmeye çalisiliyor. Dördüncü bölümde bagis alanlarin en büyük grubu olan yoksullarla muhtaçlar ele aliniyor. Nihayet besinci bölümde devlet ile sivil toplum örgütleri veya özel kuruluslarin toplumsal refah alanindaki katkilari tartisiliyor. Islam toplumlari tarihinin hayirseverligin prizmasindan bakilarak yeniden okunmasi, yönetimler ile yöneticilerin rolü, bireysel ve toplumsal sorumlulugun mahiyeti, dini ögretinin gücü, ailenin ve daha genis hanelerin yapisi ve islev tarzi; akrabalar, komsular ve yabancilar arasi baglantilar; cinsiyetin bireysel roller ve statü üstündeki derin etkisi ve servetin uygun kullanimina iliskin tutumlara dair yeni bir perspektif sunuyor. Osmanli tarihi profesörü Amy Singer’in Türkçe yayinlanan diger eserleri Kadilar, Kullar, Kudüslü Köylüler (Tarih Vakfi, 1996) ve Osmanli’da Hayirseverlik Kudüs’te bir Haseki Sultan Imareti (Tarih Vakfi, 2004).