İzmir’de Bir Ortaçağ Hayvan Kitabı

Physiologus ne demektir, kökeni nedir, ilk Ortaçağ ansiklopedileri nelerdir; tek boynuzlu at gibi fantastik yaratıklar nereden gelirler, Gotik katedrallerin cephelerinde neden gargoyle ya da korkunç canavarlar bulunur; Hıristiyan sanatında neden hemen her türden hayvan, çeşit çeşit bitki ya da hayal gücünü zorlayan pek çok olağanüstü yaratık kullanılmıştır, Ortaçağ sembolizmi içinde bu hayvanların dini anlamları nedir?.. Bu çalışma içinde Hıristiyan Sanatının şaşırtıcı olduğu kadar büyüleyici özelliklerini görecek, son derece nadide renkli elyazması kitapların dünyasına gireceğiz ve bu eşine az rastlanan eserlerin yüzlercesinin bir zamanlar şehrimiz İzmir’de de bulunduğunu öğreneceğiz. Aralarından bir tanesi physiologus türünde ve güzel İzmir’imizin ismini taşımaktadır. Nerede olduğu bilinmeyen bu elyazması, Smyrna Physiologus belki yanmış belki gizlice yurtdışına çıkarılmıştır. Peki bu elyazmasını kim almış olabilir? Gerçekten İzmir yangınında yandı mı? Sadece adı çoktan unutulmuş kayıp bir kitap değildir ayrıca oldukça ilginç bir elyazmasıdır. Sanat tarihi için eşine az rastlanan türde olan bu kitap şu ana kadar bilinen tek Bizans physiologus elyazmasıdır. Batı Avrupa kitap sanatı içinde kopyalanmış diğer hayvan kitaplarından hem farklı hem de tüm bu kitapların kökenine en yakın kopya olması bakımından önemlidir. Hıristiyan resim sanatı için ilginç minyatürlere sahiptir. Bu araştırma, Smyrna Physiologus üzerine yapılan en kapsamlı ilk Türkçe çalışmanın birinci bölümüdür.