Kader Nedir Ne Değildir?

Kaderciliğin tanımı incelendiğinde farklı boyutlarının olduğu görülmektedir. Kaderciliğin tanımında geçen kişisel kontrolün pasif bir biçimde reddedilmesi, kaderciliğin kişisel kontrol boyutuna, olanların sorumluluğunun doğaüstü bir güce atfedilmesi, şans ve batıl inanç boyutlarına ve belirlenen alın yazısının değişmeyeceği inancı, önceden belirlenmişlik boyutuna işaret etmektedir. Kadercilik, temelde tek tanrılı dinlerde ön plana çıkan kader inancına dayansa da tek tanrılı din inancının olmadığı toplumlarda da gözlemlenmektedir. Bu olgu, kaderciliğin sadece dinî boyutta ele alınmaması gerektiğini göstermektedir. Kadercilik, olayları bilme, açıklama ve yorumlama konusunda insanları boyun eğme ve itaate sevk edebilmektedir. Bu yönüyle de istenmeyen davranışları meşrulaştırması, kaderciliğin olumsuz bir kavram olarak ele alınması sonucunu beraberinde getirmektedir.

“Nedir Ne Değildir?” projesi çerçevesinde telif edilen 10 kitaptan oluşan bu seride, günümüzde sık sık tartışılan konular üzerinden ilmî disiplinlerin birbirleriyle ilişkileri, ayrıldıkları noktalar ve yöntem farklılıklarını göstermeye çalıştık. Aynı konuda, tefsir, hadis ve kelam olmak üzere üçü sabit, biri ise ele alınan konuya göre değişken olmak üzere dört ilim dalından dört uzmanın konuyu ele almalarını, ortaya koymalarını istedik.

Bizi bu projeyi gerçekleştirmeye teşvik eden etkenlerden biri, son dönemlerde dinî konularda yapılan tartışmaların düzeyinin oldukça düşmüş olduğunu gözlemlememizdir. Nitekim dinî tartışmalara yetkin olan ya da olmayan herkes katılabilmekte, hatta çoğu zaman konuşması gerekenlere söz verilmemektedir. Bu proje ile bilim insanlarının, görüşlerini polemik ortamı olmadan sükûnetle anlatmalarına zemin oluşturmaya çalıştık.

Proje, Müslüman bilim insanlarının, birbirlerini dışlamadan, ötekileştirmeden ve tekfir etmeden görüşlerini ortaya koyabilmelerinin imkânsız olmadığını bir kez daha göstermiştir. Okuyucu, bilim insanlarının birikim ve yaklaşımlarına dayanan görüşlerden dilediğini seçmekte özgürdür. Dilerse farklı görüşlerin kendince kabul edilebilir taraflarını alarak başka bir sentezle yeni bir yol da açabilir.