Mevlevi Ayinleri The Music of Divine Love

Mevlevî âyînlerimiz Selîmîye, Süleymâniye, Sultan Ahmet gibi büyük mimarî eserlerimizin musikideki karsiligi olarak düsünebilecegimiz saheserlerdir. Ayrica felsefî, sosyolojik, edebî form, üslup, musiki teknigi ve estetigi bakimindan üzerine ciltlerle kitap yazilabilecek bir özellige sahiptirler.Mevlevî âyinleri dinî, tasavvufî Türk musikî¬sinin en ihtisamli eserleridir. Dört selâmi da bestelenmis bir âyin-i serif tek makamli olabilecegi gibi en büyük çogunlugunda çesitli, yakin uzak makam geçkileri yapilmis, türlü prozodik ve müzikal ustaliklar gösterilmistir. Fakat bütün bunlar ilham öyle geldigi için kendiliginden olmus, san’at gösterisine kalkisilmamis, çok samimi ve vecdâver eserlerdir.Bazi âyinler bir, bazisi iki selâm halinde bestelenmistir ki bunlar diger uygun makamli âyinlerin eklenmesi suretiyle tamamlanip icra edilirler.Ilk Mevlevî âyini bestesinin de ne zaman ve kimin tarafindan bestelendigi hakkinda bir bilgiye sahip degiliz.Ancak bugün elimizde, bestekârlari ve beste tarihleri bilinmeyen ve “beste-i kadim” adiyla anilan Pençgâh Dügâh ve Hüseynî makamlarinda üç âyin vardir.Bu ilk âyin bestelerinin Mevlâna veya Sultan Veled tarafindan bestelendigi söylentisi mantiga uymayan, bir rivayetten öte kiymeti olmayan düsüncelerdir.Her biri birer “saheser” olan bu üç “âyin-i kadîm” üslûp ve tavir itibariyle XIV., XV., XVI. asirlara ait olabilirler: Bestelendikleri tarihten sonra gelen devirlere kadar, kulaktan kulaga seyahat ederlerken birtakim degisikliklere ugradiklari da muhakkaktir. Bu sebeple de bestelenme tarihlerini kesin olarak tesbit mümkün degildir. Mevlevî tarikatinin kurucusu Hz. Mevlâna degildir. O, herhangi bir kayd’a kuyûd’a girecek veya birilerini bu kayitlara sokacak bir kimse degildir. O her türlü dünyevî kayitlarin disinda bir “Âsik” daha dogrusu bir “Allah âsikidir”. Nitekim bu Allah askidir ki onun bütün var edilmislere Allah’in eseri oldugu için, gönülden sevgi ve sefkatle bakabilmesini temin etmistir. Dolayisiyla Mevlâna’nin hayatinda bütün bu besteli âyinler, tarikat ritüellerinin hiç biri yoktu.