Osmanlı Döneminde Diyarbekir’de Toplumsal İlişkiler (1870-1915)

Tarihi çok eskilere uzanan, Bereketli Hilal’in Dicle kiyisinda kurulmus Diyarbekir, tarih boyunca Amida adiyla Arami kralligi, Asur, Med, Pers, Roma ve Bizans imparatorluklarindan sonra Osmanli Imparatorlugu’nun bir parçasi olmus, sonunda modern Türkiye Cumhuriyeti’nin içinde bir il olarak kalmistir. Bölgesel alaninin sinirlari ile idari örgütlenmesi sürekli degisen Diyarbekir; 1867’ye kadar Eyâlet-i Kürdistan olarak adlandirilmis, sonra büyük bir bölgeyi kapsayan vilayet haline getirilmis, Cumhuriyet döneminde ise daralarak Diyarbakir adini almistir. Bu kitabin derleyenlerinin ifade ettigi gibi Diyarbekir’in tarihi “hiçbir zaman kendi basina bir alan olarak” arastirilmadi. Yapilan çalismalarin çogu olaylari, tarihsel olgulari genel bir baglamda ele alirken, resmi görüslerin, egemen zihniyetin disina çikamadi. Joost Jongerden ile Jelle Verheij’in derledigi ve konunun uzmani birçok yazarin katkida bulundugu Osmanli Döneminde Diyarbekir’de Toplumsal Iliskiler (1870-1915) adli bu kitap ise Diyarbekir’in yüzyillar boyunca geçirmis oldugu toplumsal iliskiler agini, bunun sonuçlari olan olgusal iliskileri 19. yüzyilin sonundaki zaman dilimine yogunlastirarak, milliyetçi tarihyaziminin disina çikiyor. Bu çalismada yazarlarin temel yaklasimi, alisilagelmis merkez-çevre iliskisini degil “çokmerkezlilik” ve bunun biçimlenmesini saglayan farkli etkilesim biçimlerini temel aliyor. Bu önemli çalismada; degisik merkezlerde bulunan devlet çapinda lider ve örgütlerle birlikte yerel liderler, Osmanli bürokratlari, çesitli kuruluslar, geleneksel ve modern alt gruplar, köylüler, asiret liderleri ve üyeleri, milliyetçi gruplar, yörenin kültürel ve siyasal kisileri, sehirli alt gruplarla birlikte dinî tarikatlar, çesitli etnik gruplar vb. ile dönemin Osmanli Diyarbekir’inin karmasik ve çok yüzlü tablosu ortaya çikarken; devlet ve asiret iliskilerinden, Hamidiye Alaylari’na, Ermeni soykirimindan, Kürtlere, Süryanilere uzanan konular tüm ayrintilariyla inceleniyor. Kitap bu yaniyla, Osmanli’dan Cumhuriyet’e tasinan ve günümüzde de farkli veçheleriyle süregelen sorunlara yeni bir bakis açisi getirmektedir.Yazarlar: Joost Jongerden Jelle Verheij Suavi Aydin Janet Klein Nilay Özok-Gündogan Emrullah Akgündüz David Gaunt Ugur Ümit Üngör