Rabia Gülnuş Emetullah Sultan 1640-1715

Ileride Rabia Gülnus Emetullah ismini alacak olan çocuk Girit’in Resmo kasabasinda dogmustu. Osmanli ordusunun Girit’i fethi sirasinda çok sayida adali genç kiz Istanbul’a gönderilmisti. Hatice Turhan Valide Sultan da Girit’ten gönderilen esir kizlardan birini IV. Mehmed’e vermisti. Rabia Gülnus adi verilen bu kiz haremde egitim gördü ve sultanin hasekisi olarak 1664’te Edirne Sarayi’nda Sehzade Mustafa’yi dogurdu. IV. Mehmed katildigi askeri seferler ve uzun süren av partileri sirasinda hasekisini de yanina aldirmis, böylece Gülnus Sultan Osmanli mülkünün çok degisik yerlerini görme firsatini bulmustu. Örnegin 1665’te daha sehzadesi bir yasindayken Dimetoka’ya gitti. 1673’te de ikinci sehzadesi Ahmed’i de Dobruca yakinlarindaki Hacioglupazari’nda dünyaya getirdi. Bu iki sehzade de Osmanli tahtina çikacak ve Gülnus Sultan’in, iki sultan validesi olarak Osmanli yönetimindeki etkinliginin artmasina neden olacakti. Oysa Köprülülerin 1656’dan itibaren basa gelmesiyle birlikte Osmanli yönetiminde kadin sultanlarin siyasi güçlerini kaybettikleri düsünülürdü. Bu kitap Gülnus Emetullah Rabia Sultan’in yasamina isik tutmaya çalisirken bir yandan da onun icraatlarina ve valide sultanlik müessesesi içindeki yerine bakarak bu “güç kaybetme” algisini sorguluyor. Hanedan kadinlarinin tecrübelerini Yakindogu siyasi gelenegi baglaminda degerlendiren bu çalisma, kadinlarin birçok hanedanda siyasi sistemin bir parçasi olduklarini gösteriyor. Gülnus Sultan perspektifinden döneme ve valide sultanlik mevkiine bakinca, valide sultanlik müessesesinin kurumsallasmis bir yapida ve belli oranda standart bir mekanizma ve isleyise dayali oldugunu ortaya koyarken, hükümranlik ve valide sultanligin dönemin siyasal, sosyal ve kültürel sartlarindan etkilenen dinamik bir yapiya sahip oldugu da açiga çikiyor. Netice itibariyle hanedanin kadin mensuplari meseleye dahil edilmeden dönemin, siyasi gelismelerinin ve saray mekanizmasinin isleyisinin tam anlasilamayacagi gerçegine isik tutuyor.