Törebilim / Ethica

Spinoza’nin Etika’si modern etik karakteri çözümlemeye yönelik bir girisimdir — usun, özgürlügün ve istencin terimlerinde, ve “geometrik” tanitlama yöntemi yoluyla. Insani kültürel geriligin, göreliligin, yerelligin ve tarihselligin ötesinde ele alarak, onda ussal ve dolayisiyla özgür ve evrensel olani, insanin tam gelismis etik kisiligini çikarsamayi amaçlar. Törel yasam bir özgür istenç sorunudur, ve Spinoza için özgürlük ussalliktir. Insanin etik-disi karakteri bir bozulma degil, ama yalnizca bir gerilik ve gelismemisliktir, ve etik gelisim özgürlügün, istencin gelisimidir.Tarihsel kültürün gelisme içinde olmasi ayni zamanda gelismemisliginin göstergesidir. Gelismemislik gelismenin öncülü, ve sonlu kültürün yazgisi ortadan kalkmaktir. Kültür kendini degisime ve gelisime direnen tutucu karakterinin gücü yoluyla sürdürür. Ama insanligin sonlu kültürel görüngüleri insanin özsel dogasina karsilik düsmez.Spinoza’nin ussalligi, giderek geometrik biçimi içinde bile olsa, yalnizca kültürel yapilarin geçiciligini ve degersizligini ortaya sermekle kalmaz, ama yalanci felsefeler için saltik elestirinin, usun elestirisinin bakis açisini da sunar. Spinoza’nin ussal düsünceye güveni anlasildiginda, kuskucu-despotik Aydinlanmanin Spinoza’ya yaklasimini duygudas gösterme çabalari yakisiksiz girisimlerdir. Ve tözü özdek olarak yorumlama girisimleri felsefeye yabanci ideolojiye ait hermeneutik gereksizliklerdir.