Türkiye'nin Gizli Ermenileri

Türkiye’nin Gizli Ermenileri, ülkenin “görünürde” geçmişiyle yüzleşmeye
başlıyor gibi gözüktüğü bir dönemde , 1915’ten hayatta kalabilmiş
Anadolulu Ermenilerin izini sürme çabasını anlatıyor. “Gizli” veya
“saklanmış” Ermeniler olarak tanımlanan bu insanlara ulaşma çabası
Hadjiyan’ı Sivas’tan Van’a, Bitlis’ten Antep’e dek uzanan uzun ve
meşakkatli bir yolculuğa çıkarıyor. Soykırımdan önce ya da sonra
Müslümanlaşmış Ermenilerin yanı sıra Hıristiyanlıklarını sürdürmeye
çalışan; Ermeni olduklarını açıkça söyleyen ve Ermeni olduklarını kesin
bir dille inkâr eden çeşitli gruplarla karşılaşıyor. Ermeni “tanımını” da
genişleten bu yolculukta Avedis Hadjian, bizzat yaşadığı acı bir
deneyimle “görünür”deki özgürlüklerin, yeni bir çağ müjdesinin kısa
süre içinde –tekrar– suya düşeceğini seziyor. Yine de bu kitapta, hem
halkının hem de insanlığa olan umudunun peşinde olan bir hikâyeye
tanıklık ediyoruz…
“Belki de diasporalılar arasında gizli Ermeniler için duyulan bu yeni
hevesin arkasındaki gerçek motivasyonlar, uzun zaman önce yok olup
gittiklerini sandıkları topraklarda, kayıp akrabalarını ve hemşerilerini
bulmanın sevinci veya merakının ötesine uzanır. Büyük resme
bakıldığında yüz yıl bir yıldızın göz kırpışı kadardır. Ancak insanların
ölçeğiyle dört nesli kapsar. Nitekim 1915 soykırımından sonraki beşinci
nesil yirmi-otuz yıl içinde, yaşlanmış ve birden fazla cephede tükenmeye
başlamış bir Ermeni diasporasının dizginlerini ellerine almaya
başlayacaktır […] Bu gerileme ve yitip gitme senaryosu içinde, 1915’teki
imhadan bir şekilde kurtulmuş ve tarihî topraklarda kalmış Ermenilerin
aniden keşfedilmesi beklenmedik bir sarsıntı yaratmıştır. Muş’ta,
Sason’da ve Van’da hâlâ Ermeniler vardı: Bütün umutlar henüz
tükenmemişti.”