Yorgo Hacıdimitriadis'in Aşkale-Erzurum Günlüğü (1943)

Un tüccari Yorgo Hacidimitriadis, Ikinci Dünya Savasi yillarinda uygulanmis Varlik Vergisi’nin kurbanlarindan birisidir. Varlik Vergisi borcunu ödeyemedigi için 22 Mart 1943 tarihinde Haydarpasa’dan trenle Askale-Erzurum’daki çalisma kampina yollanmistir. Erzurum’da kaldigi süre boyunca günlük tutan Hacidimitriadis’in izlenimleri, Varlik Vergisi’nin bugüne kadar çok az bilinen “çalisma kamplari” boyutunu gün yüzüne çikartmaktadir. Yorgo Hacidimitriadis, o renkli Türkçesi ile Erzurum’daki ilk gününü söyle anlatir:“4 Nisan: Pazar olmak münasebeti ile bazi arkadaslar hamama gittiler. O meyanda [sirada] emir geldi saat birde is basina hazir olmamiz için ve saat birde ikiser kisilik kafile halinde guruba gittik... Pazar oldugundan Erzurum halki bizi seyre gelmis ve çoklari gülümser ve hakaretli sözlerle alay ediyorlardi. Gurup binasinda kazma, kürek ve el arabalari verdiler ve bina yolundaki kar ve sair pislikleri temizlememizi emrettiler. Saat 17.30’a kadar çalisdik. Bina etrafinda seyirciler eksik degildi. Çalistigimiz yer arka sokak, geçitle-temizlikle alakasi olmayan tam manasi ile mezberelik bir mahal [yer] idi. Öyle ki, havanin çok soguk olmasina ragmen, kazmanin altindan teafunlar [pis kokular] hissediliyor idi.”Ayhan Aktar, kitaba Varlik Vergisi uygulamasini yeniden ele aldigi uzun bir yaziyla, dönemin Istanbul Defterdari Faik Ökte hakkinda bir biyografik arastirmayla ve Istanbul’un ticaret hayatinda gayrimüslimlerin konumuna iliskin iki yeni çalismayla da katkida bulunuyor. Bunlara ilaveten, kitapta gazeteci Feridun Kandemir’in Askale izlenimlerinden seçmeler bulunuyor. Ayrica, Askale-Erzurum, Eskisehir-Sivrihisar kamplarina yollanan gayrimüslimlerin isim listeleri ilk kez yayimlaniyor.Yakin tarihimizin karanlik bir dönemini anlamak için önemli bir kitap...