Zadig ya da Yazgı

François Marie Arouet de Voltaire’in yogun bir entelektüel faaliyet içinde sayisiz eserler vererek geçirdigi ömrünü üç tutkunun belirledigini söylemek yanlis olmayacaktir: söhret, servet ve kudret. Voltaire bu üç tutkusunun da karsiligini fazlasiyla almis, bu arada elbette birtakim bedeller de ödemistir. Avamin “ahmaklik ve barbarligina“ oldugu kadar Eski Rejim’in çürümüs deger ve kurumlarina da ayni kibir ve hosgörüsüzlükle meydan okurken çagdaslarina hosgörünün ve adaletin erdemini göstermis, bütün bir Aydinlanma Çagi Fransasini derinlemesine etkilemistir. Gustave Lanson, onun için, “Bize özgürlügümüzü verdi ve bize adaleti ögretti“ derken, bu sivri dilli “filozof“un hakkini teslim etmektedir.
1747’de yazdigi Zadig, Voltaire’in ilk felsefi romanidir. Kitabin ikinci basligi Yazgi olmakla birlikte, bos inançlarin, insani zaaflarin ve bunlarin sonucu olan ahmakliklarin eglendirici bir yergisi olan anlati, bu ahlaki yaklasimin ötesinde Leibniz’in felsefesini de elestirmekte, “önceden kurulu uyum“ ve “Tanrisal inayet“ anlayisinin karsisina, rastlantilarin belirsizligini ve yine Leibnizci bir kavram olan insanin “yeterli neden“ ilkesi uyarinca özgürlügünü sahiplenebilecegi gerçegini çikarmaktadir. Voltaire, istencimizde olmasa da eylemlerimizde özgür oldugumuza inanmaktadir.