Aşığın Tevhidi Hallaca Göre Varlık ve Dini Tecrübe

Asigin varlik bulmasi ma'sûk iledir aldigi her nefes terennüm ettigi her ses ma'sûka aittir. Hal böyle olunca asigin kendisine ait bir varlik iddiasi abes olur. Ben demis olmakla O demis olmak bir seyi degistirmez çünkü gerçekte varlik veren ve var olan ma'sûktur.Hallac'in ifadesiyle ma'sûk kimi zaman çalinin dilinden kimi zaman da Hallac'in dilinden seslenir. Ma'sûk kimi zaman kendini kendi birler ve en büyük tevhid budur kimi zaman da Hallac'in dilinden ene'l hakk seklinde birler. Hallac'in dilinden kendini Birlemesi Hallac'in kendi birlemesi ya da kendi benligini öne çikarmasi degildir çünkü çalinin dilinden Musa'ya seslenen ile kendi dilinden ene'l hakk diyen aynidir. Ne çali gerçektir ne de Hallac gerçek olan Hakk tir. Hallac Ahbar'da yer alan bir ifadesinde bu konudaki düsüncesini söyle dile getirir.Bil ki insan Allah'i birlediginde kendi varligini ispatlamis olur. Kendi varligini ileri süren ise gizli sirke düser. Yalniz Allah diledigi kulun dilinden kendini birler. Eger O kendisini benim dilimden birlemisse bu yalniz O'nun bilecegi bir seydir. Eger bu sekilde gerçeklesen bir tevhid yoksa ben kim tevhid kim ey dost