Barut, Top ve Tüfek

Barutun keşfi ve ateşli silahların ortaya çıkışı devletlerin savaş uğraşında köklu¨ değişimlere gitmesine yol açmıştır. Devletler ve yöneticiler, kendi silah sanayilerinin varlığının kaçınılmaz olduğunu acı tecru¨beler ile de olsa anlamışlardır. Barutun keşfi ile başlayan bu yeni “barut çağı”nda Osmanlı İmparatorluğu’nun, Avrupa devletlerinin oluşturduğu Batılı komşularıyla ve doğu sınırlarında çarpıştığı Doğulu komşularıyla uzun yıllar başarılı şekilde baş edebilmesinin en önemli etkenlerinden biri de sahip olduğu başarılı lojistik sistem ve u¨stu¨n askerî teknolojidir. Henu¨z 15. yu¨zyılda iki cepheden hasımları karşısında ateş gu¨cu¨ konusunda u¨stu¨nlu¨k sağlayan Osmanlı İmparatorluğu, hem devşirdiği bilgi ve insan gu¨cu¨, hem de yu¨zyıllar boyu getirdiği yeniliklerle askerî teknolojiyi etkilemiştir.
Gábor Ágoston, Barut, Top ve Tu¨fek adlı çalışmasında Avrupamerkezci yaklaşımlarla eleştirilen ve Batı’ya bağımlı gibi gösterilen Osmanlı silah sanayisini zengin arşiv kaynaklarının ışığında inceliyor; Osmanlı İmparatorluğu’nun gemi yapımı, top döku¨mu¨, gu¨herçile ve barut imalatı, kaynak tedariki, bilgi aktarımı ve uzman istihdamı konusundaki gelişmişliğini gözler önu¨ne sererek sözde “İslami tutuculuğun” yeni teknolojileri benimsemede bir engel teşkil ettiği, Osmanlıların teknik açıdan geri kaldığı ve silah u¨retim kapasitesinin du¨şu¨k olduğu, silah ve mu¨himmatta Avrupa silahlarına bağımlı bulunduğunu ileri su¨ren tezlerin yanlışlığını ortaya koyuyor.
Sa‘adetlu¨ padişahum, sefer-i humayunun ru¨kn-i a‘zamı barutdur. Barut olmayınca asla bir vechile sefer olmağa mecal olmaduğı ma‘lum-ı humayunlarıdur ... barut sa‘ir nesne gibi değu¨ldu¨r. Vakti ile zemanı ile tedaru¨k göru¨lu¨p işletmeyince muzayaka mahallinde yu¨z bin altun veru¨lse fa‘idesi olmaz. Barut olmayınca du¨nya dolusu altun akça olsa barutun yerini tutmaz; kal‘a saklamak ve ceng eylemek barut ile olur.