Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Adam Smith

Adam Smith, ünlü eseri Uluslarin Zenginligi'ni kadim hayat biçimlerinin kirilmaya ugradigi 18. yüzyilin çözülme ortaminda yazmistir. Liberal ve kapitalist düsüncenin temellerinin atildigi eserin asirlari asan söhreti, Smith'in, iktisadî fikirlerini ahlâk kurami üzerine insa ettigi hakikatini gölgede birakti. Oysa ahlâkî zaaflarla malul dünyamizda "global etik" arayislarinin ulastigi nihai hedefi, düsünür Ahlâkî Duygular Kurami'nda 300 yil öncesinden öngörmüs ve sart kosmustur: "Kendini sevme"nin, baskalarinin iyiligini ve mutlulugunu istemekle yenilmesi gerekir.Ayni dönemde Erzurumlu Ibrahim Hakki, insanin varolussal mahiyeti etrafindan ahlâkî hayata araladigi kapida ansiklopedik eseri Mârifetnâme ile karsimiza çikar. Eser, müellifinin tevhid, ilim, varlik, kâinat görüsleri etrafinda örülen dokusuyla, sadece 18. yüzyil Osmanli düsünce ve toplum yapisi hakkinda özgün veriler sunmakla kalmaz, Adam Smith ve temsil ettigi Bati toplumsal düsüncesi ile mukayeseye elverisli bir zemin hazirlar.Smith'in iktisat teorisi, serbest piyasa üzerinden aklin ve ülkelerin sinirlarini asmis bulunuyor. Fakat fizikî ve manevî sorunlari yeniden aynîlesen uluslar, bugün de zenginligin degil, Ahlâkî Duygular Kurami'nin ve Mârifetnâme'nin güçlü moral destegine muhtaç!Böyle bir beserî ihtiyacin izini süren bu kitapta okuyucu, "Marifet ile Zenginlik arasinda" ayri düsen Iki Düsünce Iki Dünya"nin tefrik sebeplerinin oldugu kadar telif sebeplerinin de ipuçlarini bulacaktir.