Felsefe Tarihi 4 - Aydınlanma Felsefesi

Aydınlanma çok çeşitli şekillerde tanımlanmıştır. On sekizinci yüzyılda bile, bir İtalyan bu düşünce hareketine Illuminismo dediğinde, insanlar onun bir Fransız tarafından kullanılabilecek Lumières veya Alman devletlerinde geçerli olan Aufklärung sözcüğünden farklı bir şey kastettiğinin kesinlikle farkındaydılar. İşte, bu farklılıklardan dolayı, Berlinische Monatsschrift’in 1783 yılında bir yarışma açarak ‘Aydınlanma Nedir?’ sorusuna verilecek en iyi yanıtı ödüllendireceğini duyurması şaşırtıcı gelmemelidir. Çağın önde gelen düşünürleri Monatsschrift’e denemelerini sundular. Yahudi filozof Moses Mendelssohn’a (1729-86) göre, ‘Aydınlanma’, insan aklının kullanımına ilişkin henüz tamamlanmamış ve herkese açık olması gereken bir eğitim sürecinin adıydı. Bu nedenle, Mendelssohn, aşağı tabakalardaki insanlar arasında Aydınlanma fikirlerini yaygınlaştırmayı amaçlayan ‘popüler felsefe’ akımını destekliyordu. Diğer yarışmacılar ise oldukça farklı görüşler ileri sürdüler; çoğunlukla da estetiğin Aydınlanma’yı tanımladığını vurguladılar. Bu denemeler yüzyılın sonunda ‘Aydınlanma’ denildiğinde akla gelen farklı anlamların bir derlemesi olarak okunabilir.