Gazzali'nin Siyaset Anlayışı

İslami ilimler sahasında müstakil kitapları bulunan Gazzalî'nin, siyaset alanındaki yaklaşımları üzerinde pek durulmamıştır. Bu ise onun en çok okunan eserlerinin siyasi bağlamının göz ardı edilmesine sebep olmuştur. Oysa eylem sabit fikrinin hâkim olduğu Gazzali düşüncesinin bir siyasetle ya da bir yönetme sanatıyla sonuçlanmaması düşünülemez. Zira bir teoloji, bir ahlak ve bir hukuk varsayıldığında, orada kesinlikle, her şeyden bağımsız olmaktan uzak bir siyaset de vardır. Bu siyaset, toplum içinde bizzat kendini yönetmektir, bu konuda başkalarına yardım etmektir veya İslam'a uygun şekilde toplumu yönetmektir ve her şeyden önce, İslâm'ı bilme, sonra da onu, hayatın değişken ve çoğu kez yeni realitelerine uygulama sanatıdır.

Gazzali'nin siyaset felsefesi hakkındaki en kapsamlı çalışma Henri Laoust tarafından yapılmıştır. Gazzâlî'nin Siyaset Anlayışı adını taşıyan bu eserde önce onun yetiştiği siyasi ortam ve başlıca eserlerinde siyaset meseleleri incelenmiştir. Ardından önemli siyaset terimlerinin tanımlarından başlanarak siyaset-ilim, siyaset-insan ilişkileri, siyasi yapının ana unsurları olarak imam, vezir ve hukukçuların nitelikleri ve işlevleri İslâm siyaset düşüncesi ile karşılaştırmalı bir şekilde irdelenmiştir. Bunun yanında siyasi faaliyetin dini ve dünyevi amaçları, siyaset sosyolojisi bakımından ibadetler, ahlaki faziletler, adalet, suç ve ceza, yabancı unsurların hukuki durumu gibi siyaset-hukuk meseleleri ele alınmıştır. Laoust Gazzalî'yi meşgul eden pek çok problemin güncelliğini ve çözümsüzlüğünü koruduğu günümüzde onun bizzat hazır ve nazır olduğunu vurguluyor.

Gazzalî'nin Siyaset Anlayışı siyasi ıslahatın ahlaki bir ıslahat olduğunun göz ardı edildiği bir zamanda bizzat kendini düzeltmeden hiçbir şeyin mümkün olmadığını ortaya koyan yetkin bir inceleme.