II. Meşrutiyet Dönemi Mizah Basınında Osmanlı Modernleşmesi ve Eleştirel Kodlar Kalem ve Cem De

17. yüzyilin sonlarindan itibaren yaklasik bir asirlik dönemde Osmanli Devleti’nin sürekli toprak kaybetmesi ve zayiflamasi, merkezi yönetimi güçlendirmeyi ve modern donanima sahip bir askeri örgütlenmeyi zorunlu kilmistir. Bu nedenle askeri alanda ve devlet aygitinda baslayan degisim ve dönüsüm hareketleri; Tanzimat ile birlikte siyasi, ekonomik, kültürel, hukuksal bir boyut kazanmistir. Ancak bati ile arasindaki ekonomik, siyasi, toplumsal, kültürel farklar; Osmanli Devleti’nin yalnizca biçimsel bir dönüsüm geçirmesine neden olmustur.

Osmanli Devleti’nde yasanan modernlesme hareketleri, modernlesmenin merkez tarafindan bir nevi dayatilmasi ve batidaki gibi içsellestirilememesi nedeniyle elestirilmistir. Bu elestirinin aracilardan biri, protesto etme ve rahatlatma özelliklerine sahip olan mizahtir. Mizah, elestirel niteligi nedeni ile merkezî yönetim tarafindan baski altinda tutulsa da II. Mesrutiyet’in ilan edilmesi ile esen özgürlük havasindan nasibini almistir. Bu dönemin ilk sekiz ayinda sayisiz mizah gazete ve dergisi, sansürsüz yayinlanmistir.

Bu çalismada, II. Mesrutiyet Dönemi’nde yayin hayatina baslayan Kalem ve Cem dergileri üzerinden modernlesme hareketleri incelenmistir. Karikatürlerin analiz edilip yorumlandigi çalismada; hürriyet kavrami, toplum, egitim, ekonomi, moda, kadin üzerine degerlendirmeler yapilmistir. Amaç, II. Mesrutiyet Dönemi mizahini sosyokültürel baglamda çözümlemektir.