İlhamat ve Taglitat İlhamlar ve Ayartmalar

Ahmed Midhat’in Ilhâmât ve Taglîtât - Ilhamlar ve Ayartmalar adini tasiyan bu eseri Bati’da felsefecilerin daha çok da psikoloji çevrelerinin insan çözümlemelerine bir cevap niteligindedir. Wilhelm Wundt Leipzig’de bir laboratuar kurup psikoloji dalini yöntem bakimindan tipki fizyoloji, biyoloji, fizik gibi bilim dallarina yakinlastirmasi psikolojiye hem bilimsel bir deger katti hem de onu aydinlar arasinda gündeme getirdi. Wilhelm Wundt’un psikoloji laboratuarini açtigi tarihler ile Ahmet Midhat'in kaleme aldigi ilk psikoloji eseri Nevm ve Halat-i Nevm (1881) ile daha sonra kaleme aldigi Ilhâmât ve Taglîtât'i (1885) yayimladigi tarihler birbirleriyle örtüsmektedir. Bu durum bize dönemin entelektüel ikliminin ne kadar canli oldugunu, Ahmed Midhat gibi aydinlarin dünyayi oldukça yakindan takip edip Bati’yi taklit etme kolayciligina düsmediklerini de göstermektedir.
Ilhamlar ve Yanilgilar, insanin gelisimsel özellikleri, insanin ne kendine ne de baskalarina benzememezligi, insanda esas olan iyilik hâlinin kökeni, egitim (terbiye), insanin insan olma arayisi gibi bir çok konuyu içermektedir. Özellikle günümüz psikoloji ekollerinin çabalarinin yogunlastigi önemli konulardan olan insanlarin iyi olma, kendilerini iyi hissetme düzeylerinin artirilmasi, yasadiklariyla bas etme becerilerinin güçlendirilmesi ve öz düzenleme yeteneklerinin nasil gelistirilecegi tartismalari olusturmaktadir. Ahmed Midhat, erken bir dönemde bu eserinde, günümüz psikolojisinin bu konularini da tartismaktadir.