İlk Müslüman Türk Devletleri

Hazret-i Ebû Bekir’den (r.a.) sonra halife seçilen Hazret-i Ömer (r.a.) devrinde de fetihler hızla devam etti. Irak ve İran cephesinde Halid b. Velid (r.a.), sonra da Müsennâ b. Hârise (r.a.) kumandasındaki İslâm ordusunun peş peşe kazandığı zaferler sonunda, İran yıkılma safhasına girdi. Nihâvend savaşını müteakip Türkler ile Müslümanlar (Araplar) arasında ilk temaslar başladı (642). Müslümanlar, Horasan’da bilhassa Mâverâünnehir ve Kafkaslar’da Türkler ile karşı karşıya geldiler.

Emevîler Devrinde Türklerle Müslümanlar arasındaki mücadeleler bütün hızıyla devam etti. Hilâfetin Abbasi Hanedanı’na geçmesiyle hemen bütün cephelerde olduğu gibi Türkler ile yapılan mücadeleler de hızını kaybetti veya tamamen durdu. 751 yılında meydana gelen Talas savaşı Türk-Müslüman münasebetlerinde bir dönüm noktası oldu. Bundan sonra yıllarca devam eden savaşlar yerini sulh devresine terk etti. Türklerin Müslüman olmaları, Türk ve İslâm tarihinde olduğu kadar dünya tarihi açısından da büyük bir hadise teşkil eder.

Eserimizin birinci bölümünde Abbasî Devleti sınırları içinde yer alıp bu devlete ismen bağlı yarı müstakil Türk hânedanları olan Mısır’da Tolunoğulları ve İhşîdîleri; Azerbaycan’da Sâcoğulları’nı; ikinci bölümde ise Abbasî Devleti sınırları dışında ve tamamen müstakil birer devlet olan İdil (Volga) Bulgarları’nı, Karahanlılar’ı, Sâmânîler’i ve Gazneliler Devleti’ni ele aldık.