İslam Felsefesinde Alemin Kıdemi Meselesi

Âlemin varlığı ile ilgili tartışmaların tarihi çok eskidir. Âlemin varlığı ile ilgili en önemli ve temel mesele, âlemin kıdemi meselesidir. Bu meselenin özu¨nu¨ hiç şu¨phesiz Tanrı ile olan bağlantısı oluşturmaktadır. Bu bağlantının ilk basamağını da Tanrı’nın varlığı oluşturur.
Antik çağ Grek du¨şu¨ncesinde tabiat filozoflarının felsefesinde evren ve evrenin kaynağı ile ilgili du¨şu¨nce, bir tabiat teolojisi olarak zımnen de olsa aslında içinde Tanrı-âlem ilişkisini barındırmaktadır. Asıl tartışmalar, Platon, Aristoteles ve Yeni Platoncu filozoflarla başlamıştır. Bu iki filozof da âlemin kıdemine inanmaktadır. Orta çağ İslâm du¨şu¨ncesinde temel tartışma, İslâm filozofları ile kelâmcılar arasında geçmektedir. Bu konuda iki temel anlayış mevcûttur. Biri, âlemin yoktan yaratıldığını savunan ‘yoktan yaradılış doktrini’ (ex nihilo) yani, ‘hudûs nazariyesi, diğeri de ‘âlemin kıdemi nazariyesi’dir. Kelâmcılar hudûsu, İslâm filozofları
da, kıdemi savunmaktadırlar. Âlemin Tanrı’dan geldiğini kelâmcılar da filozoflar da kabul eder. Problemin yegâne kaynağı bu oluşun zamansal bir başlangıca sahip olup olmamasıdır. Kelâmcıların da İslâm filozoflarının da bu tartışmadaki amacı, var oluşta Tanrı’nın mu¨dahalesinin statu¨su¨nu¨ ortaya koymaktır. Bu önemli mesele ontolojik, metafizik, teolojik, felsefi ve bilimsel alanların hepsini ilgilendirmektedir. Bu itibarla bu araştırma, varlıkla ilgili temel kavramlar, İlk çağ filozofları, Yeni - Platoncu filozoflar ve kelâmcıların du¨şu¨nceleri ile araştırmanın temelini oluşturan Fârâbî, İbn Sînâ, İbn Ru¨şd ve Gazâlî’nin du¨şu¨nceleri bağlamında ele alınmıştır. Gu¨nu¨mu¨zde bile hâlâ tartışılan bu önemli meselede, bu araştırmanın okuyucuya bir katkı sunmasını u¨mit ediyoruz.