Kaşgarlı Mahmut

Kasgarli Mahmut onbirinci asirda yasamis büyük bir Türk alimidir. Devrin Türkçesinin büyük ve harikulade bir lügatini yazmistir. Divanü Lügat-it-Türk adini tasiyan bu eserin bugün yer yüzünde bir tek yazma nüshasi vardir. O da Istanbulda Fatih Millet Kütüphanesinde Ali Emirî kitaplari arasindadir. Kasgarli Mahmudun diger eserleri maalesef ele geçmemistir. Ilk devlet kuruculugu tarihinden bu yana, siki sikiya millî diline bagli kalan Türk dünyasi, V. asirdaki yazili abideleriyle ortaya çikmis, Türk diline millî bir devler dili hakimiyeti temin etmistir. Daha milattan önce ikinci asirda, millî bir sairi ile taninan Orta Asya Türkleri, komsulari bulunan kuvvetli Çin medeniyetinin baskisina ve durmadan devam edegelen savaslara ragmen ana dillerini isleyerek onu yazi dili, edebî dil haline getirmegi basarmislardir. V. asir Yenisey ve civarinin Kirgiz Türklerine ait kitabeleri ile, daha sonraki Orhun kitabeleri, bu çag Orta Asya Türklügünün, tarihî vesikalar diliyle konustuklarini ortaya koymustur. Hatta matbaa kurarak Türk dilli, Orhun hurufatli kitaplarin baskisini dahi temin etmislerdir. Bu suretle, Orta Asyanin göbeginde yerlesmis ve diger milletlerle genis temasta bulunmus olan Türkler, müsterek ana yurt çevresinde, karma medeniyet kaynasmasinda dahi dillerini muhafaza etmis ve komsularina bir çok yeni seyler asilamislardir. Orhun kitabelerinin yalniz Türk milletine mahsus bir tarihî hitabe olmayip, Türk komsularina da Türk tarihini ve millî Türk dilim asilamaya yarar bir vesika olduguna, bugün artik süphe kalmamistir. Tarih yazmayi ve devlet sirrini öz vatandasina devretme gelenegini kuran bu abideler eger elimize geçmemis olsaydi, belki bugün Kasgarli Mahmudun Divanü Lügat-it-Türk adli eserine de ihtiyaç duyulmamis olurdu. Bunlarla Türkün hükümran bulundugu ülkelerde, 1500 yil önce, millî bir dilde yazi yazma zarureti mevcut olmus oldugu meydana çikmaktadir. Zamanla bu millî bir gelenek haline getirilerek, Türklerin yerlestikleri, devlet kurduklari, hatta konup göçtükleri bütün sahalarda devam ettirilmis, Türk dilli medenî abidelerin türeyisini saglamistir.(Tanitim Bülteninden)