Kedername / Osmanlı İmparatorluğu'nda Ermeni Soykırımı

"Kedername"… Erivan'da ilk kez 2005 yilinda yayinlanan ve Ermenistan Devlet Arsivi'ndeki belgelere dayanan bu kitap arsivdeki çarpici basligi ile beni hemen kendine çekmisti."Kedername", ne kadar bizden, ne kadar kendine çeken bir baslik.Bu belgeler, Ermeni Devrimci Federasyonu'nun, 1916 yilinda, sicagi sicagina derledigi tanikliklardan olusuyor. "Tarihi Ermenistan" denilen ve Abdülhamit tarafindan 1877 Harbiyle birlikte sistematik olarak "Ermenisizlestirilmeye" baslanan ve bu politikanin Alman mükemmelliyetçiligi ile modernist Ittihatçilar tarafindan nihai noktasina eristirildigi platoda ve asagisindaki tarihi Mezopotamya'da yasanan yeryüzü cehennemi aktariliyor.1916 yilinda bu kitapta yer alan verileri sicagi sicagina toplayanlar, bilgileri su temel sorular etrafinda yogunlastirmislardi: a. Eski durumun tespiti ve yerlesim yerinin belirtilmesi; b. Savas ilani zamaninda Ermenilerin maruz kaldigi yokluklar ve baskilar; c. En kapsamli bölümü olusturan katliam ve tehcir soru grubu, gelecek olan facianin ne zaman ve ne surette hissedildigi, bunun çoktan hazirlanmis olduguna dair delillerin var olup-olmadigi, katliamin ne zaman ve ne sartlar altinda, kimin komutasinda, kimin emriyle ve kimin eliyle (ordu, Kürt, zaptiye, güruh) basladigi, katliamlarin sekilleri, yeri, kurbanlarin sayisi, farkli toplum katmanlarina nasil davranildigi, tehcir edilenlerin ne yollardan geçtigi ve ne istikamette gittigi, bu arada verilen kayiplar, eziyetler, tecavüzler; d. Öz savunmayla ilgili sorular; e. Göç ve kaçis. Bu bölümde derlenen bilgilerin amaci, göçün ne zaman ve nasil, hangi yollardan ve ne sartlar altinda basladigi, tehcir edilenlerin nerede, ne tür yokluklara, hastaliklara, takibatlara ve saldirilara maruz kaldigi…Bizim resmi tarihçiler hep "EDF arsivleri bize açilsin" der ya, bilmem ama açilirsa pek hoslanacaklari seyler bulacaklarini sanmam.Iyi okumalar.-Ragip Zarakolu-(Tanitim Bülteninden)Ciltli: