New York Bir Kent Tarihi

Efsanevi özgürlük limani, Amerika’nin kapisi, kitanin bankasi, kültürler mozaigi, bir süper gücün hem basarilarinin hem de onu lime lime eden gerilimlerinin simgesi, her seyden evvel kapitalizmin çocugu New York. Hudson kiyilarindaki bu liman sehri sürekli esik atladi. Rihtimlari, atölyeleri ve bürolariyla önce kisa sürede bir ticaret cennetine dönüstü sonra da dünya ekonomisi hâkimiyet yarisinda Londra’nin rakibi haline geldi. Ilk gökdelenleri 19. yüzyil sonlarinda Wall Street yakinlarinda yükselirken, 1900 ile 1940 yillari arasinda nüfusu iki katina çikti. Küçük Italya’si, Asagi Dogu Yakasi’ndaki Yahudi mahallesi ve Harlem’i ile bu kent kozmopolitlik açisindan ikinci bir Babil. Kimilerine göre düssel, kimilerine göre Dantevari özellikler tasiyan görünümü modernliginin tek dayanagi degil; bunun sirri kendi çeliskilerinin üstesinden gelebilme ve kendini yenileme becerisinde yatiyor. New York eglence endüstrisinin, Broadway tiyatrolarinin ve Coney Island’daki eglence parklarinin yaraticisi oldugu gibi iletisimin de bassehri. Avangardin kalbinin attigi yer, cazin ve fikir dünyasinin merkezi New York tüm dünyadan sanatçi ve entelektüelleri agirladi ve giderek daha büyük bir çekim gücü kazandi. Artik evrensel kültürün merkezi ve Amerikan rüyasinin tipik örnegi haline gelmis olan kent hâlâ yeni göçmenleri kendine çekiyor. Efsanevi mimar Le Corbusier onu söyle tanimlamisti: “New York tamamlanmis degil, sürekli olus halinde bir sehir.” New York’u gezerken ayrintili kent dizini ile sokak sokak, meydan meydan size rehberlik edecek bir kitap bu. François Weil, Paris’teki École des Hautes études en Sciences Sociales’de (EHESS, Sosyal Bilimler Yüksek Okulu) ögretim üyesi ve Amerikan tarihi uzmani.