Osmanlı Suriyesinde Arapçılığın Doğuşu

Bir siyasi ideoloji olarak milliyetçiliği hazırlayan faktörler, daha doğrusu milliyetçilerin siyasi projelerini ete kemiğe büründürecek sosyal, iktisadi, kültürel, toplumsal şartlar tarihçilerin her zaman ilgisini çekmiştir. Suriye, 19. yüzyılda önce Mısır, ardından Osmanlı egemenliği altında kaldığı dönemde merkeziyetçi reformlarla tanışmış, Büyük Güçler’in üzerinde şiddetle rekabet ettiği bir alan haline gelerek zamanla önemli bir gelişme göstermişti. Yol, liman, demiryolu yapımı; okul, matbaa ve gazetelerin kurulması, edebi ve kültürel bir uyanışı da motive etti. Bu tedrici değişimlerin yanında başlıca iki olay –1860’taki Lübnan ve Şam olayları ile 1877/1878’deki Osmanlı-Rus Savaşı– Arapların gelecek tasarımlarında ciddi değişikliklere sebep oldu. Adil Baktıaya bu çalışmasında özellikle Osmanlı Suriyesi’nde Arap milliyetçiliğini önceleyen koşulları inceliyor.
“Bu çalışma Suriye’de 19. yüzyıl ortalarında yaşanan ve yaygın olarak Nahda şeklinde adlandırılan edebi ve kültürel uyanışı ortaya çıkaran sosyo-ekonomik etkenleri ortaya koymayı, söz konusu etkenlerin ve önemli dönüm noktaları olarak tespit edilecek tarihsel olayların Suriyeli Hıristiyan ve Müslüman Arapların siyasi eğilimleri ve ufukları üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamaktadır.” ADİL BAKTIAYA