Pir Hacı Bayram-ı Veli

Pir Hacı Bayram-ı Veli, (Ankara, 1352 - Ankara, 1429), Türk mutasavvıf ve şair. İstanbul’u, Fâtih Sultan Mehmed Hân’ın fethedeceğini müjdeleyen büyük velî. Safevî Tarikâtı büyüklerinden Hoca Alâ ad-Dîn Ali Erdebilî’nin talebelerinden olan Şeyh Hâmid Hâmid’ûd-Dîn-i Veli'nin müridi ve Bayramîyye Tarikâtı'nın kurucusudur. Türbesi, Ankara'da Pir Hacı Bayram Câmii'nin bitişiğinde bulunmaktadır. Hacı Bayram-ı Veli 15. yüzyılda Anadolu Türk Birliğinin yeniden sağlanmasında en az politik ve askeri güçler kadar etkili olan Anadolu sufilerinin en önemlilerinden biridir.

Çeşitli araştırmalara dayanarak Pir Hacı Bayram Veli’yi Anadolu Aleviliğinin temellerinden birisidir. Bayramiye gerek Erdebil Tekkesi gelenek ve görüşleri, gerek Anadolu tekkelerinin tasavvuf görüşleri ve eylemleri tıpa tıp uyum göstermektedir. Hacı Bayram Veli’yi Sünni gelenek ve kalıplar içinde görmek oldukça güç. Pir Hacı Bayram Veli’nin kurmuş olduğu Bayramiye Tarikatı bağımsızlığını da koruyamamış, çeşitli dallarla süregelmiştir. Her ne kadar Alevilerin Safevi koluna yakın ve o tekkeden etkilenmiş olursa da Bayramilik zamanla Sünni geleneğin içine düşmüştür. Diğer tarikatlar; Haydarilik, Babailer Bektaşilik, Kalenderîlik, Melamilik, Ahilik gibi Anadolu Alevi tarikatları Bektaşilikle bütünleşerek kaybolmuştur.