Romantik Bir Alman Sorunsalı

Bu kitapta söz konusu edilen, romantizm ve romantikliktir. Romantizm bir dönemdir; romantiklik ise bu dönemle sinirli olmayan tinsel bir tavirdir. Bu tavir romantizm döneminde en mükemmel ifadesini bulmustur, ama bu çagla sinirli degildir; romantiklik bugüne kadar sürmüstür. Sadece Almanlara özgü bir olgu da degildir, ama Almanya’da özel bir biçim kazanmistir, öyle ki Alman kültürü yurt disinda bazen romantizmle ve romantiklikle özdeslestirilir. Romantiklik, onu ayni zamanda asmak isteyen Heine’de oldugu kadar, arkadasi Karl Marx’ta da bulunur. 1848 Mart Devrimi öncesindeki dönem, romantikligi politikaya, ulusal ve sosyal düslere akitmistir. Sonra romantik olmak istemeyen, ama Dionysos’un müritleri olarak yine de romantik olan Richard Wagner ve Friedrich Nietzsche. 1900 civarindaki gençlik hareketi dizginsizce romantikti. 1914’te savas baslangicinda Thomas Mann ve digerleri, Almanya’nin romantik kültürünü Bati uygarligina karsi savunmalari gerektigine inaniyordu. ‘20’li yillarin huzursuzlugu, romantik heyecanlar, enflasyon azizleri, tarikatlar ve cemiyetler, hacilar için uygun bir zemindir; herkes büyük anin, politik kurtulusun gelisini beklemektedir. Romantik ruhun yapisi çok çesitlidir, müzikseldir, arayistadir ve arayicidir, gelecegin ve geçmisin derinliklerini, gündelik seylerdeki sürprizleri, asiriliklari, bilinçdisini, düsleri, çilginligi, tefekkürün labirentlerini sever. Romantik ruh oldugu gibi kalmaz, dönüsmektedir ve çeliskilidir, özlemli ve kiniktir, hem anlasilmazliga âsiktir hem halkçidir, alayci ve coskuludur, kendini begenmis ve sokulgandir, biçimin bilincindedir ve onu dagitmaktadir. Yasli Goethe’nin dedigi gibi, “romantiklik hastaliktir”. Ama o da romantiklik olmadan edememistir.