Stoacılığın İslam Düşüncesi Üzerindeki Etkisi

Bu çalışmada Stoa felsefesinin Mu¨slu¨man kelamcıların ve filozofların öğretileri u¨zerindeki etkileri ele alınmaktadır. Yazara göre, Mu¨slu¨man du¨şu¨nu¨rlerin çalışmalarında Stoacı unsurların varlığı tartışmasız bir gerçekliktir. Bununla birlikte Stoa felsefesinin İslam felsefesi u¨zerindeki etkisi Aristotelesçiliğin ve Platonculuğun etkisinden daha zayıftır. Yazar eser boyunca Mantık ilmi dışında bir yandan Fizik ve Metafizik, diğer yandan da Ahlak konularını gözden geçirmektedir. Bu konuları kelamcılar ve filozoflar u¨zerinden ele almaktadır.

Birinci bölu¨mde, Stoa ve İslam felsefesinin temel kavramları arasında koşutluklar kurulmaya çalışılmaktadır. İkinci bölu¨m, Stoacılardan bahseden kadim Arapça metinlerin incelenmesine ayrılmıştır. Üçu¨ncu¨ bölu¨mu¨nde Stoacı Mantık ve onun Mu¨slu¨man du¨şu¨nu¨rler u¨zerindeki etkileri ele alınmıştır. Dördu¨ncu¨ bölu¨mde Fizik ve Metafizik ile ilgili konulara odaklanılmıştır. Bu bölu¨mde merkeze alınan Stoacı maddecilik anlayışına u¨ç temel yönden yaklaşılmıştır: 1. Nefs, nefsin doğası ve yazgısı; 2. Tanrı; 3. Tanrısal kelam ve tezahu¨ru¨. Yazara göre, kitabın en önemli bölu¨mu¨ beşinci, yani son bölu¨mdu¨r. Bu bölu¨mde Mu¨slu¨man filozofarda Stoacı ahlakın etkileri ele alınmıştır. Bu başlık altında tartışılan iki konu; uygun davranış şekilleri ve nefsin tutkuları olarak belirlenmiştir. Bu çerçevede Kindi, Razi, İbn Miskeveyh, İbn Sina ve İbn Hazm’ın, Epiktetos’un Elkitabının (Manuel) en azından Arapçaya çevrilerek aktarılan bazı alıntılarındaki öncu¨ du¨şu¨ncelere kökten bağlı olan, gerçek bir Platoncu-Stoacı ahlak okulu kurdukları gösterilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte bu okulun Kur’an buyruklarının gereklerine daha uygun du¨şen Platoncu eskatolojiden esinlendiği yazarın iddiaları arasındadır.