Türklerde Din ve Devlet Yönetimi İzmir,İstanbul 1759-1768

Christoph Wilhelm Lüdeke Izmir Protestan Kilisesi’ni kurmak üzere atandi ve 19 Nisan 1759’da kente ulasti. Üç yil sonra kilisesine destek bulma amaciyla Protestan ülke büyükelçilerini ziyaret etmek üzere Istanbul’a gitti ve burada alti ay kaldi. Bu süre zarfinda kentin sokaklarinda dolasti, kentin anitlari, cami ve kiliseleri, konak ve köskleri hakkinda notlar tuttu ve bunlari seyahatnamesinde yayinladi. Padisah alaylarini izledi, Venedik Elçisi Correri’nin padisahin huzuruna kabul töreninde hazir bulundu ve elçi kabul törenlerini ayrintilaryla betimledi. Hiristiyanlarin durumunu, adetlerini, giyinilerini, aile yasamlarini, ticari ugraslarini, Rum ve Ermeni kilislerini gözlemledi. Seyahatnamesinde bu konuyla ilgili su basliklar yer aliyor: Türkiye’de Hiristiyanlara taninan din özgürlügü;Türklerin arasinda yasayan hiristiyanlarin durumu; Türkiye’de Hiristiyan dininin övgüye deger korunmuslugu, Rum Kilisesi, Rumlarin dini gelenekleri, karakter yapisi, Ermeni Kilisesi ve dini gelenekleri, diger Hiristiyanlardan farklari. Ama Lüdeke seyahatnamesinde en genis yeri Müslümanlik ve Osmanli devlet yönetimine verir. Zaten kitabinin adi da bu yüzden Türklerde Din ve Devlet Yönetimi’dir. Kitabinda din konusuna ayrilmis su bölümler ilgi çekicidir: [Hz.] Muhammed, Kuran, tarikatlar, Islam gelenekleri, din görevlileri, dinden dönme ve dine katilmanin zorluklari. Lüdeke’nin Osmanli Devleti hakkindaki gözlemleri de ilgi çekicidir. Osmanlilarin padisaha duyduklari baglilik, padisah sarayindaki yasam, devlet görevlileri, ülkenin toplumsal ve siyasal durumu, Osmanli ordusunun savas tarzi, bilim ve egitim. Lüdeke halkin sorunlariyla da yakindan ilgilenir , ev ve aile yasamlarina ve genel olarak karakter yapilarina dair notlar tutar. Izmir’de yasayan Avrupalilar, Izmir depremi, Izmir yangini, kentteki hastaliklar ve veba salgini gibi konular da Lüdeke seyahatnamesinin ilgi çekici konulari arasinda.