Üstkurgu / Üstkurmaca Üzerine

Üstkurgunun sadece son dönemlerin bir uygulamasi olmadigi ama çagin vardigi yasam ve anlayislarin yansimasi olarak edebiyatta daha sik ve daha belirgin bir durum olarak karsimiza çiktigi netlik kazanmaktadir. Insanoglunun kurgu tarihi, gerçeklik algisini kendi perspektifinden dil araciligiyla yaziya tasimasi, kendisi kadar eskidir. Aristo Poetika’sinda o zaman için siir olan urguyu bir mimesis, bir temsil, bir taklit görmüs ve ilgili eserinde kurguyu incelemistir. Chaucer’in Canterbury Hikâyeleri’ni çerçevelendirmesi, Shakespeare’in oyun içinde oyunlari, 17. ve 18. yüzyil romaninda mektup formunun kullanilmasi, Richardson ve Fielding’in roman akisini kesip araya giren anlaticilari, hepsi bir anlamda üstkurgunun öncülerdir ve yine parodik baglamda Laurence Sterne’in Tristram Shandy ve Jane Austen’in Northanger Abbey’i gibi komik romanlar da üstkurgunun ilk örneklerindendir. Kurgu nasil kurulursa kurulsun, ister klasik bir tarzda kurallar içinde kurulsun, ister modern tarzda degisen kurallar içinde kurulsun ve isterse postmodern tarzda kuralsizliklar içinde kurulsun, kurgu kurgudur. Gerçek kurguya yerlestirilmeye çalisildigi için ve de gerçek kurguya dogal olarak yerlesemeyecegi için üstkurgu kaçinilmaz bir durumdur. Kurgu organik bir sey degildir. Dolayisiyla iç tutarliligindan tam anlamiyla söz edilemez. Kurgunun çerçevesini asma egilimi onun yapisinda vardir ve üstkurgu kendine dayanak aldigi yer tam da burasidir… Üstkurgu, kurgunun kendisi ile alakali bir durumdur. Patricia Waugh, edebiyatin hiçbir zaman özgür olmadigindan, ‘özgün’ olamayacagindan ve her zaman ‘yaratilmis’ ya da üretilmis oldugunun paradoksal farkina varisindan söz etmektedir… Kurgu, kisacasi bir parabasistir; yani üstkurgusal düzlemde bir varliktir. Parabasis, Aristophanes’te koro üyelerinin oyunun bir aninda bir adim öne çikip, maskelerini çikartarak izleyicilere aktör degil yurttas olarak seslenme anidir. Iste kurgu içindeki ögeler de kurgu disina çikip durmakta, bagirarak veya fisildayarak okura / kurgu disina seslenmektedir. Icat edilmis bir dünyaya girildiginin veya girdigimizin bilinci karsilikli hep vardir. Metnin, anlatinin, romanin kisacasi kurgunun bu parabatik kapasitesi, uydurulmus kurgu dünyasi ile yasanan dünya arasindaki sinira, üstkurgu olusa isik tutar. “Edebiyat hem çizgidir, hem de o çizginin ihlal edilmesidir. Parabasistir. Oradadir ama tamamiyla degildir.”